Presentatie door mijnheer Jan Boele op de jaarvergadering van PCOB-Liesveld gehouden op 18 februari 2025. Thema “Watersnood in de Alblasserwaard, ramp en realiteit”.

In 1277 heette de Alblasserwaard nog land tussen Lek en Merwede. We zagen een tekening van de net ontgonnen Alblasserwaard waar de dijkring geel gearceerd was. Een dijkring is een gebied dat beschermd wordt tegen buitenwater door een buitenkering of door hoge gronden. Dit hebben we te danken aan Floris de 5^de, graaf van Holland en Zeeland. Hij was populair bij het volk. Hij behartigde de belangen van de boeren boven die van de adel en zette zich in voor inpoldering van Hollandse wateren. Floris verenigde de streekbewoners in organisaties, de waterschappen. De ontginning van het Hollandse veengebied begon vanaf de oevers van de rivieren en de vele veenstroompjes. Het veen werd ontdaan van riet en biezen. Daarna werden er evenwijdig aan elkaar liggende sloten gegraven om het water af te voeren. Langs de achterzijde werd een dwarssloot gegraven of dwarsdijkje aangelegd om te voorkomen dat het water uit hoger gelegen en nog onontgonnen veengebied de akkers zou overspoelen. Dit zijn achterkades die nog op verschillende plaatsen zijn terug te vinden o.a. de Goudriaanse kade. Door de goede afwatering droogde het veen en klonk in. Om het binnendringende rivierwater tegen te houden moesten er dijken komen en dammen met sluizen in de monding van de Giessen en de Alblas. In 1277 besloot graaf Floris 5 dat de eerste dijken rond de Alblasserwaard gesloten zouden worden, de dijkring.

Toen de eerste vaste bewoners hier kwamen , bouwden ze hun huizen op zandduinen om bij een overstroming het hoofd boven water te houden. Het eerst werd de kerk gebouwd op het hoogste punt. Het dorp kwam daaromheen te liggen.

Tot 1953 kende Nederland wel 33 watersnoden. O.a. de Sint-Marcellesvloed van 1362 en de Sint-Elisabethvloeden  in 1404, 1421 en 1424.  In het eerste deel van de 15^de eeuw werd Nederland getroffen door drie Elisabeth vloeden. De Allerheiligenvloed van 1570. En natuurlijk de watersnood van 1 februari 1953. Zo ontstonden ook de zgn. wielen. Het land lag hoger dan de rivier. Een wiel is een waterplas vlak achter de dijken. Door de kracht van het naar buiten stromende en rondkolkende water bij een dijkdoorbraak ontstonden op veel plaatsen vlak achter de dijken diepe gaten, een kolkgat of wiel. Denk aan het Lammetjeswiel in Alblasserdam.

In 1450 gingen de eerste molens aan de slag. Er waren maar liefst 165 molens nodig om het water weg te malen.

In 1741 stond het water in de Alblasserwaard 3 meter hoog . Hier zijn nog gedenkstenen van te vinden.

Anno 1740 en één

Stond het water tot deze steen.

Boerderij Gijbeland in Bleskensgraaf herinnert ook aan het water. De boerderij heeft een zgn. kamelenrugdak. Voor de deur naar de opkamer was aan de buitenkant geen stoep of trap. Deze kamer werd alleen gebruikt bij hoog water. Museum “Het Voorhuis”  is in deze boerderij gevestigd.

In 1939 gaf de waterstaatcommissie o.l.v. minister Wemmers opdracht aan Johan van Veen een plan te maken om te proberen voortaan watersnood te voorkomen. Helaas deed de minister er niets mee en kon toch de ramp van 1953 plaats vinden. Na de ramp werd het project van Johan van Veen weer tevoorschijn gehaald en kwamen de Deltawerken en stormvloedkeringen ter sprake.

 We zagen afbeeldingen van deze ramp en de ravage en het verdriet die het veroorzaakt heeft.  Zgn. zolderschuiten vervoerden het vee naar hoger gelegen delen. Zolderschuiten zijn vaartuigen die geen diepe bodem hebben.

In 1995 was er weer een serieuze dreiging. De waterschappen hebben voortdurende zorg en aandacht te besteden aan de dijken.

Er werden drie waterschappen opgericht. Alblasserwaard, Overwaard en Nederwaard. Deze zijn nu samengegaan in Waterschap Rivierenlanden.

Jan bedankte mijnheer voor de mooie presentatie. Interessant en prachtig verteld!

Lieneke Jopse